PJER KRIŽANIĆ – CRTEŽI I KARIKATURE
izbori iz Zbirke i karikature Pjera Križanića
Karikaturista Pjer Križanić jedan je od značajnijih predstavnika jugoslovenske umetničke scene koji, svakako zavređuje istaknuto mesto u korpusu društvene i umetničke istoriografije. Osim karikaturom, Pjer se uspešno bavio i ilustracvijom, slikarstvom, likovnom kritikom i esejistikom. Većinu karikatura objavio je u dnevnom listu Politika, s obzirom da je tu proveo radni vek, sve do penzionisanja 1950. godine, a bio je i jedan od osnivača humorističko-satiričkog časopisa Ošišani jež, 1935. godine, u kome je takođe objavljivao karikature.
Izložba Pjer Križanić – crteži i karikature podeljena je u tri segmenta: Jugoslovenski paradox, Protiv fašižma i Da va se predstavim, koji obuhvataju karikature nastale u međuratnom i posleratnom period, I koji omogućavaju sagledavanje dominantnih tema u Pjerovom stvaralaštvu.
Tematika predstavljenih karikatura kreće se u rasponu od složenih procesa jugoslovenskih društveno-političkih prilika, do dešavanja na međunarodnoj političkoj sceni i interesnih politika koje su vodile velike svetske sile. Križanić je, kao svojevrstan hroničar jednog vremena, ostvario i impresivnu galeriju likova, ten a portretnim karikaturama predstavlja, osim političara i književnike, filozofe, umetnike itd. Posebnu tematsku celinu u njegovom opusu predstavljaju antifašističke karikature, kojima je oštro kritikovao sve oblike totalitarnih ideologija, pa je po završetku Drugog svetskog rata priredio posebnu knjigu/mapu karikatura “Protiv fašizma” (1948).
Križanićeve karikature odlikuje siguran crtež oslobođen suvišnih detalja i preterane narativnosti, a odsustvo predimenzioniranih fizičkih karakteristika prikazanih likova inplicira njegovu usresređenost na studije karaktera. Koristeći se humorom, satirom, ironijom i oštrom psihološkom karakterizacijom likova i situacija, ukazivao je na negativne tendencije na jugoslovenskoj i međunarodnoj političkoj sceni, i stoga njegove karikature danas imaju, osim umetničke vrednosti i vrednosti istorijskih izvora na osnovu kojih se može sagledati društvena, politička i socijalna istorija, pre svega, međuratne Jugoslavije.
Zbirka crteža I karikatura Pjera Križanića formirana je 2003. godine, kada su Katarina I Đorđe Paunović, naslednici poznatog kolekcionalra Siniše Paunovića, Umentičkoj galeriji “Nadežda Petrović” poklonili 90 eksponata čuvenog karikaturiste, a koji su do tada bili deo fonda “Mala galerija Siniše Paunovića”.
Marija Radisavčević Raković, istoričar umetnosti
