Nedavno se navršilo šest decenija od osnivanja Zavičajnog muzeja u Jagodini, najstarije muzejske institucije na teritoriji Srednjeg Pomoravlja.Od prvobitne Zbirke starina pri Učiteljskoj školi u Jagodini, Muzej se razvio i prerastao u reprezentativnu ustanovu prikupljanja i zaštite kulturnih dobara, koja svoju delatnost obavlja na teritoriji opština Jagodina, Rekovac, Svilajnac i Despotovac.

Srednjovekovna zbirka, kao deo Arheološkog odeljenja Zavičajnog muzeja, u svom sastavu ima oko dve hiljade predmeta sa teritorije Srednjeg pomoravlja, Resave i Levča, u hronološkom rasponu od VI do XVI veka. U pitanju je posuđe, oruđe, oružje i nakit, dok je numizmatički materijal deo posebne Zbirke novca do sredine XV veka. Geografski prostor sa koga potiču ovi eksponati zahvata središnji deo doline Velike Morave, od sastava dveju Morava kod Stalaća na jugu, do Lapova i Velike Plane na severu i od Beljanice i Kučajskih planina na istoku, do Juhora, Gledićkih planina i Crnog vrha na zapadu. Budući na raskršću važnih komunikacija, ovu teritoriju nisu mimoišli burni istorijski događaji koji su potresali Balkan od Velike seobe naroda do osmanskih osvajanja, o čemu svedoči oko 200 registrovanih arheoloških lokaliteta iz tog perioda.

Zahvaljujući sistematskim arheološkim istraživanjima Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Beogradu, obavljenih u periodu od 2005. do 2014. godine, najveći broj predmeta Srednjovekovne zbirke čini pokretni materijal iz manastira Manasija – oko 300 keramičkih posuda i oko 1200 predmeta od metala, stakla, kamena i kosti.

Osim ovog, deo materijala potiče i sa arheoloških iskopavanja ZMJ i kragujevačkog Zavoda za zaštitu spomenika kulture, koja su od početka 1970-tih godina do danas obavljena na lokalitetima Namasija u klisuri reke Crnice, „Jerinin grad“ u Starom selu, „Ćeramidište“ u Bagrdanu, „Vecina mala“ u Majuru, „Panjevački rit“ u Jagodini, „Stari Han“ u Despotovcu, „Manastirak“ u Velikoj Kruševici i „Jerini grad“ u selu Vojska.

Iako se pri prikupljanju arheološke građe posebna pažnja poklanja terenskom radu, ne treba umanjiti ni značaj slučajnih nalaza predmeta koji su u Zbirku dospevali putem poklona i otkupa. Činjenica da je u pitanju oko dve stotine predmeta prikupljenih tokom šest decenija postojanja Muzeja, ukazuje na stalno živu saradnju građana i kustosa. Mnogobrojni primerci oruđa (kovački, poljoprivredni, drvodeljski, kožarski, kamenorezački, i alat za svakodnevnu upotrebu) i oružja (mačevi, bodeži, vrhovi strela i kopalja, buzdovani), delova konjske opreme i nakita (naušnice, privesci, aplikacije, narukvice, prstenje i predmeti lične pobožnosti), prikupljeni na ovaj način, bili su predmet brojnih studija prethodnih istraživača.

 

Smiljana Dodić, viši kustos – arheolog